Già hoá dân số và câu chuyện BĐS dưỡng lão

Theo nghiên cứu của Savills Việt Nam, Việt Nam là nước có tuổi thọ trung bình ngày một tăng cao, đang có tốc độ già hóa dân số nhanh chóng. Năm 2011, nước ta bước vào giai đoạn già hóa, cơ cấu dân số chuyển dịch theo hướng số lượng người già nhiều hơn người trẻ. Đến năm 2050, Việt Nam sẽ có dân số siêu già, trong đó trên 20% dân số trên 65 tuổi. Đây là xu hướng toàn cầu, trong đó các nước như Trung Quốc, Mỹ, Đức và Anh theo dự kiến đều sẽ có trên 20 thành phố siêu già của mỗi nước vào năm 2035.

Vào năm 2019, số người trên 60 tuổi tại Việt Nam sẽ đạt 11%, tăng từ 8,6% vào năm 2009. Theo dữ liệu Power BI thu thập được, nhận thấy, tại Việt Nam, sự phân bổ của nhóm dân số cao tuổi, sự phân chia giới tính, tương quan thành thị- nông thôn đã tác động không nhỏ đến việc thay đổi thành phần hộ gia đình như thế nào.

Phần lớn nhóm dân số cao tuổi của Việt Nam sống ở các tỉnh phía Bắc. Bảy trong số mười tỉnh có lượng dân số trên 60 tuổi nhiều nhất, đều tập trung ở miền Bắc. Hà Nội có hơn một triệu người trên 60 tuổi; Thanh Hóa hơn 514.000; Nghệ An trên 408.000, Thái Bình là 347.830. Các tỉnh phía Nam như Tp.HCM và Đồng Nai lần lượt có 841.005 và 278.159 người trên 60 tuổi.

Việt Nam, giống như nhiều quốc gia khác, cũng đang trải qua quá trình già hóa theo hướng nữ hóa, khi sự chênh lệch giữa phụ nữ cao tuổi và nam giới cao tuổi ngày một tăng lên. Mức độ già hóa theo hướng nữ hóa ở Việt Nam là cao nhất trong các nước ASEAN trong nhiều năm, và đến năm 2035 dự kiến sẽ chỉ đứng sau Campuchia. Tại hai quốc gia này, nguyên nhân dẫn đến điều này là do phụ nữ có tuổi thọ cao hơn và số lượng lớn nam thanh niên đã trải qua thương vong trong các cuộc xung đột chiến tranh những năm 1970. Hiện tại, nữ giới chiếm 58% trong nhóm tuổi trên 60.

Phân bố nông thôn/thành thị là một yếu tố quan trọng. Phần lớn, hay 67%, trong số nhóm người trên 60 tuổi sống ở các vùng nông thôn. Con số này cũng tăng theo cấp số nhân đối với những người trên 85 tuổi, hơn 73% sống ở các vùng nông thôn. Điều này đặt ra câu hỏi, liệu các mô hình di cư nông thôn/thành thị đã thay đổi cách sống của người cao tuổi (chủ yếu là nông thôn) của Việt Nam?

Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam, số người cao tuổi sống một mình hoặc chỉ sống với vợ /chồng của họ tăng từ 18,3% năm 2009 lên 27,8% vào năm 2019. Có lẽ sự thay đổi trong thành phần hộ gia đình này có liên quan đến tỷ lệ di cư thành thị /nông thôn của Việt Nam.

Theo Savills, dịch vụ nhà ở/viện dưỡng lão là các cơ sở dân cư kèm theo các dịch vụ chăm sóc, dành cho người lớn tuổi. Tại Việt Nam, thị trường này hầu như vẫn còn rất sơ khai. Tuy nhiên, số lượng dịch vụ tư nhân ngày càng tăng và chính phủ cũng thừa nhận rằng cần phải có nhiều chính sách hơn nữa để hỗ trợ sự già hóa dân số.

BĐS dưỡng lão vẫn bị xem nhẹ

Đại diện Savills cho rằng, dịch vụ nhà ở dưỡng lão đang phải đối mặt với những nghịch lý ở nhiều quốc gia, trong khi dân số già hóa nhanh chóng nhưng thị trường viện dưỡng lão/nhà ở dưỡng lão vẫn bị xem nhẹ.

Ảnh hưởng bởi các nguyên tắc và lễ nghi của Nho giáo, các giải pháp của Chính phủ hiện tại vẫn có thiên hướng truyền thống trong việc gắn kết các thành viên trong gia đình, và tự chăm sóc tại nhà từ thế hệ này tới thế hệ khác. Mặc dù đã có những thay đổi về chính sách và kế hoạch 10 năm để cải thiện dịch vụ chăm sóc người cao tuổi đang được áp dụng, hầu hết các hoạt động chăm sóc vẫn được các gia đình và nhóm cộng đồng tiếp tục thực hiện.

Trong số 63 tỉnh thành của cả nước, chỉ có 32 tỉnh có viện dưỡng lão dành cho việc chăm sóc người cao tuổi. Mặc dù chính phủ đặt mục tiêu có ít nhất một viện ở mỗi tỉnh vào năm 2025, nhưng điều này không phản ánh sự gia tăng nhanh chóng của sự già hóa dân số tại Việt Nam.

Đã có một vài dịch vụ tư nhân cung cấp dịch vụ nhà dưỡng lão với với chi phí khá cao. Các viện dưỡng lão tư nhân như Viện dưỡng lão Thiên Đức hay Trung tâm dưỡng lão Hoa Sen thu phí khoảng 15 triệu đồng cho phòng đơn hoặc 19 triệu đồng cho phòng đôi mỗi tháng. Một số cơ sở như Tuấn Minh Paradise Resort hiện đang được xây dựng sẽ là "khu nghỉ dưỡng dành cho người cao tuổi" với khu biệt thự nhà ở, cơ sở vật chất 5 sao, bệnh viện tiêu chuẩn quốc tế. Ngay cả những cơ sở "khiêm tốn" hơn cũng nằm ngoài khả năng chi trả của hầu hết người Việt Nam.

Ông Matthew Powell, Giám đốc Savills Hà Nội, cho biết, phân khúc viện dưỡng lão được hỗ trợ về mặt y tế và sinh hoạt đã được thiết lập tốt ở nhiều quốc gia trên toàn cầu, nơi có dân số già ngày càng tăng. Lĩnh vực này đã phát triển để cung cấp một môi trường chuyên nghiệp và dễ chịu cho những người cần chăm sóc, đồng thời giúp đỡ những người không có hiểu biết chuyên môn về chăm sóc người cao tuổi hoặc các cơ sở để làm như vậy. Điều này cũng đã dẫn đến sự ra đời của những cơ hội đầu tư bất động sản có tính thanh khoản cao, tương tự như các bất động sản có thương hiệu chuyên biệt với các hồ bơi cho thuê hoặc căn hộ dịch vụ thu hút các nhà đầu tư lớn, nhà phát triểnBĐS và các nhà đầu tư cá nhân.

Theo Savill, chăm sóc sức khoẻ và tỉnh cộng đồng là các yếu tố quan trọng trong các giải pháp dưỡng lão. Tuy vậy, có một nghịch lý trong tư tưởng về nhà ở dưỡng lão ở Việt Nam. Trong khi dân số đang già đi, cộng đồng đang thay đổi và người cao tuổi cần được chăm sóc sức khỏe toàn diện, thì vẫn còn sự kỳ thị về nhà ở dưỡng lão. Ngay cả khi họ cần, khái niệm về nghĩa vụ gia đình sẽ khiến việc quyết định trở nên khó khăn. Rất nhiều người vẫn nghi ngờ và phản đối tư tưởng về việc đưa bố mẹ tới sinh sống tại viện dưỡng lão, đồng nghĩa với việc con cái họ không yêu thương ba mẹ. Sự mẫu thuẫn về nhà ở dưỡng lão vẫn luôn hiện hữu ở Việt Nam. Thực trạng của một xã hội đang già đi và thay đổi trong nhu cầu chăm sóc người cao tuổi, cùng niềm tin truyền thống về nghĩa vụ mà các thành viên trong gia đình phải chăm sóc người thân cao tuổi của mình.

Hạ Vy